Prawo autorskie w muzealnictwie - umowy, wystawy, digitalizacja

Zakres obowiązywania przepisów prawa autorskiego

• właściwość prawa; właściwość sądu; współpraca z podmiotami zagranicznymi; wykorzystanie materiałów lub obiektów powstałych poza granicami RP lub stanowiących własność podmiotów zagranicznych; umowy wypożyczenia, depozytu i transportu z aspektem zagranicznym; tzw. immunitet jurysdykcyjny - ochrona prawna rzeczy ruchomych o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej wypożyczonych z zagranicy na wystawę czasową organizowaną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (rozdział 4a ustawy o muzeach)

Nowelizacja prawa autorskiego w zakresie działalności muzealnej

• utwory osierocone; utwory niedostępne w obrocie; prawo cytatu; utrwalenie przejściowe lub incydentalne 

Autorskie prawa majątkowe

• zasada tzw. monopolu twórczego; czas ochrony praw majątkowych; wygaśnięcie praw majątkowych (domena publiczna); zasady obliczania terminów wygaśnięcia praw autorskich; utwór a egzemplarz 

Autorskie prawa osobiste

• pojęcie autorskich praw osobistych; teoretyczny i praktyczny czas ochrony praw osobistych; prawo do autorstwa; prawo do nienaruszalności formy i treści utworu (tzw. integralności); prawo do integralności a twórczość zależna i modyfikacje utworu

Twórca w prawie autorskim

• utwory pracownicze; umowy zlecenia; umowy o dzieło; dzieła osierocone; utwory współautorskie (dzieła łączne i rozłączne), połączenie utworów w celu ich wspólnego rozpowszechniania; domniemanie autorstwa; ocena stopnia wkładu twórczego; działalność twórcza a działalność techniczna (reprodukcje dzieł sztuki, digitalizacja, odtworzenia lub restauracje obiektów, działanie na zlecenie lub pod nadzorem artysty);ochrona praw autorskich a okoliczności dotyczące twórcy (np. sztuka generowana przy użyciu komputera; sztuka tworzona przez zwierzęta; sztuka tworzona przez osoby bez pełnej zdolności do czynności prawnych); osoba twórcy w przypadku rekonstrukcji lub tzw. odtworzeń dzieł sztuki (np. relacje pomiędzy artystą, jako zlecającym a technicznym wykonawcą projektu);

Utwór w prawie autorskim

• relacje pomiędzy pojęciami muzealiów i dzieł sztuki a utworem na gruncie prawa autorskiego; utwór plastyczny a jego egzemplarz (reprodukcje i odtworzenia dzieł sztuki na potrzeby wystawy; fotografie; serie limitowane i kolekcjonerskie); pojęcie oryginału egzemplarza dzieła sztuki na gruncie prawa autorskiego (droit de suite); problematyka ochrony utworów sztuki współczesnej i nowoczesnej (np. spór w zakresie ochrony prawnej  sztuki współczesnej - land art, video art, ready-made, sztuka abstrakcyjna); problematyka własności egzemplarzy dzieł sztuki (własność dzieła wykonanego z materiałów będących własnością muzeów lub sponsora; dzieła sztuki realizowane w przestrzeni publicznej) 

Twórczość zależna (opracowania)

• utwory samoistne i niesamoistne; utwory inspirowane; utwór z tzw. zapożyczeniami (cytat, plagiat); twórczość zależna (opracowania, tłumaczenia, adaptacje, przeróbki)

Umowy

• ogólna charakterystyka umów; umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe; umowy licencyjne (wyłączne, niewyłączne, czasowe, na czas nieoznaczony); istotne elementy umów (strony, terytorium, czas trwania); wynagrodzenie; terminy wypowiedzenia; odbiór; kary umowne

Pola eksploatacji

• istota pól eksploatacji; nazwane i nienazwane pola eksploatacji; konstruowanie pól eksploatacji; pola eksploatacji specyficzne dla muzealiów oraz sztuk wizualnych

Problematyka autorskich praw osobistych w umowach

• rodzaje praw autorskich osobistych; potencjalne ryzyka naruszenia praw osobistych; dozwolone klauzule umowne dotyczące praw osobistych m.in. upoważnienie do wykonania praw osobistych lub zobowiązanie do niewykonywania; autorskie prawa osobiste a utwory zależne, modyfikacje, zmiany reprodukcji utworów

Umowy prawnoautorskie a sztuka współczesna

• specyfika umów dotyczących sztuki współczesnej; dzieła audiowizualne; sztuka video; sztuka konceptualna; found footage film, utwór a egzemplarze dzieła sztuki

Wystawa a prawa autorskie osobiste twórców

• istota autorskich praw osobistych twórców w kontekście wystaw; oznaczanie autorstwa przy obiektach (zakres niezbędnych informacji, forma i treść opisu obiektu); prawo do nienaruszalności formy i treści utworów tzw. integralności (błędny sposób ekspozycji; ingerencja w „wygląd” oryginału obiektu lub jego reprodukcji); naruszenie prawa do rzetelnego wykorzystania utworu (m.in. scenariusz wystawy zmieniający wymowę dzieła; kontekst lub tło prezentacji; niewłaściwe miejsce ekspozycji; niewłaściwy opis lub komentarz do obiektu)
  

Autorskie prawa majątkowe w kontekście organizacji wystawy

• podstawy prawne wystawienia i wykorzystania obiektów na wystawie (m.in. umowy z twórcami; wygaśnięcie autorskich praw majątkowych; prawo cytatu; dysponowanie wyłącznie własnością obiektu a uprawnienie do ekspozycji; wystawienie obiektów znajdujących się w depozycie lub wypożyczonych); pola eksploatacji utworu związane z organizacją wystawy w muzeum (m.in. udostępnianie, rozpowszechnianie, ekspozycja);

Dozwolony użytek publiczny dotyczący wystaw

• działania promocyjne i informacyjne - informowanie o wystawie w zakresie sprawozdania o aktualnych wydarzeniach m.in. wernisaż, finisaż (art. 26 pr. aut), prawo cytatu a publikacje związane z wystawą (art. 29 pr. aut.); własność obiektu a ekspozycja na wystawie m.in. problematyka uprawnienia do ekspozycji i pobierania opłat za wstęp (art. 32 ust. 1 pr. aut); rozpowszechnianie utworów wystawionych na wystawie a katalogi wystawowe i publikacje związane z wystawą czasową lub stałą (art. 33 pkt 2 pr. aut); reklama wystawy publicznej a wykorzystanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów (art. 33 z indeksem 3 pr. aut.)

Wystawa jako przedmiot ochrony prawa autorskiego

• problematyka praw autorskich do utworów tworzonych na potrzeby konkretnej wystawy (m.in. „pomysł” na wystawę, scenariusze wystaw projekty wystaw, teksty związane z publikacjami, teksty promocyjne - utwory pracownicze a umowy cywilnoprawne); wystawa jako utwór - zakres ochrony; uprawnienia osób trzecich (zwiedzających, mediów) do dokumentowania oraz informowania o wystawie

Problematyka tzw. wizerunków muzealiów

• relacje pomiędzy prawem do wizerunku osoby fizycznej a tzw. „wizerunkiem” rzeczy; uprawnienie właściciela do decydowania o tzw. „wizerunku” rzeczy; „wizerunki” muzealiów w kontekście art. 25a ustawy o muzeach; muzealia zawierające wizerunki osób (portrety, zdjęcia archiwalne); problematyka dóbr osobistych w kontekście materiałów archiwalnych (np. listy, pamiętniki)
  

Dopuszczalność digitalizacji i udostępniania wizerunków muzealiów w zależności od statusu prawnoautorskiego

• dopuszczalność i zasady udostępnienia wizerunków muzealiów ze względu na status utworu (m.in. utwór chroniony - brak wygaśnięcia autorskich praw majątkowych; domena publiczna - wygaśnięcie autorskich praw majątkowych; tzw. dzieła osierocone); dopuszczalność i zasady udostępnienia wizerunków muzealiów ze względu na osobę uprawnionego i podstawę prawną (m.in. muzeum, twórcy, spadkobiercy, darowizny dzieł sztuki, dozwolony użytek utworów chronionych, umowy); dopuszczalność i zasady udostępnienia wizerunków muzealiów ze względu na sposób wykorzystania (m.in. wydawnictwa papierowe, Internet, katalogi, archiwizacja), a także w relacji do autorskich praw osobistych (m.in. możliwość modyfikacji, opracowania, zmiany); udostępnianie wizerunku muzealiów a prawa osoby dokonującej utrwalenia wizerunków (m.in. digitalizacja, fotografia dokumentacyjna obiektów 2D i 3D, reprodukcje); art. 25a ustawy o muzeach a digitalizacja i udostępnianie wizerunku muzealiów

Podstawy prawne wykorzystania fotografii

• wygaśnięcie autorskich praw majątkowych do fotografii (domena publiczna);  brak ochrony prawa autorskiego (problematyka reprodukcji dzieł sztuki 2D); umowy i zgody twórców lub ich spadkobierców na wykorzystanie fotografii (umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe, umowy licencyjne); dozwolony użytek utworów fotograficznych (prawo cytatu plastycznego lub fotograficznego, sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, fotorelacje, fotografia utworów zlokalizowanych w przestrzeni publicznej, reklama i promocja wystaw i zbiorów fotografii); własność egzemplarza (reprintu, odbitki) a uprawnienia do eksploatacji utworu fotograficznego; wykorzystanie tzw. osieroconych fotografii (brak możliwości ustalenia twórcy lub spadkobierców)

Problematyka prawnoautorska fotografii „dawnej”

• zasady ochrony i eksploatacji tzw. fotografii dawnej (prawnoautorskie relacje pomiędzy ustawą z 1926 roku, z 1952 roku i 1994 roku) - ustawa z 1952 roku - konieczność umieszczenia noty copyrightowej dla powstania ochrony, brak ochrony fotografii reporterskiej, przyczyny i skutki umieszczenia daty na odbitce egzemplarza fotografii, następstwo prawne instytucji, które zgromadziły obiekty fotograficzne; czas trwania ochrony autorskich praw majątkowych na gruncie poprzednich ustaw z 1926 roku i 1952 roku a obecne uregulowania (tzw. odżycie praw, zasady wykorzystania od wygaśnięcia praw do roku 1994); autorskie prawa osobiste w kontekście zmiany uregulowań prawa autorskiego,; tzw. luka XX wieku - problematyka wykorzystania fotografii powszechnie znanych a ochrona praw fotografów

Pytania i odpowiedzi; dyskusja; case study; zakończenie